Ömer (Ra) Ashaba Hadis Rivayetini Yasakladı Mı?

Admin Yaş : Kayıt tarihi : 02/02/09 Mesaj Sayısı : 1596 Nerden :

Ömer ‘in hadis rivayetini yasakladıgına dair çagdas Sîi alimlerin ittifak ettiklerini söyleyebiliriz. Nitekim el-Celâlî Ömer‘in bu konudaki tutumunu söyle ifade etmistir: Hadis yazım yasagını ilk olarak ilan eden Ömer, aynı zamanda hadis rivayet ve naklini de yasaklamıstır. Yazar, bu iddialarını ve dayanak olarak ileri sürdügü rivayetleri söyle sıralamıstır:

Birinci iddiası Ömer (Ra), Kûfe’ye gönderdigi sahabe heyetine, Allah Resulü’nden hadis
rivayet etmelerini yasakladı.

Yazarın burada ifade ettigi görüsünü dayandırdıgı rivayet ise Karaza b. Ka’b (50?)tarafından rivayet edilen su haberdir: Hz. Ömer, Kûfe’ye gönderdigi heyeti Sırar denilen yere kadar ugurlamıs ve onlara söyle demistir: “Siz, Kur’an okurken sinelerinde kaynayan tencerenin sesi gibi ses duyulan bir kavme gidiyorsunuz. Onlar sizi görünce Peygamber’in sahabileri geldi diye boyunlarını uzatıp size kulak
verecekler. Binaenaleyh siz, Resulüllah’tan hadis rivayetini azaltınız”.1

ed-Darimî, aynı haberi iki farklı ifadeyle kaydetmistir. İfade bakımından birisi yukarıdaki rivayetin benzeridir. Digerinde ise Ömer’in o heyete söyle dedigi nakledilir: “Siz, Kur’an okurken dilleri, hurma agaçlarının titremesi gibi titreyen (Kur’an’ı dogru dürüst okuyamayan) bir topluluga gidiyorsunuz. Binaenaleyh, Rasûlüllah’dan hadis rivayet ederek onları (Kur’an’dan) yüz çevirtmeyin” 2

Bazı kaynaklarda bu haberin bir baska lafzı da söyledir: “Onları hadislerle mesgul edip, (Kur’an’dan) yüz çevirtmeyin. Kur’an’a bir sey karıstırmayın, Allah Resûlünden hadis rivayet etmeyi azaltın”.3

Yukarıdaki ifadelerden yola çıkarak Ömer’in adı geçen heyetten istediklerini söyle sıralayabiliriz:
Kur’an’ı dogru dürüst okuyamayan Kûfelileri, hadislerle mesgul edip, (Kur’an’dan) yüz çevirtmeyin. Bunun için hadis rivayetini azaltın ve Kur’an’a bir sey karıstırmayın.

Buna göre baslıkta ifade edildigi gibi Ömer’in bu hey’etin hadis rivayet etmelerini tamamen yasakladıgını söylemek oldukça zordur. Çünkü burada söz konusu olan bir rivayet sınırlamasıdır ve bu da sadece Kur’an’ı dogru dürüst okuyamayan Kûfelilerle ilgilidir. Amaç da onların Kur’an ögrenmelerine fırsat vermektir. Yani Ömer demek ister ki, bu insanlar önce Kur’an ögrensinler.
Onların Kur’an ögrenmelerine mani olacak kadar hadis rivayet etmeyin. Kur’an’a da bir sey karıstırmayın ki, o insanlar da karıstırmasınlar. Öyle görünüyor ki, bu rivayetlere dayanarak Ömer’ın hadis rivayetini yasakladıgını iddia eden el-Celalî’ye katılmak oldukça zordur. Ayrıca bu haberin sahih olup olmadıgı da tartısılabilir.

Haberin Sıhhatı: Pek çok kaynakta yer alan bu haber, Kütüb-i tis’adan sadece iki kaynakta yer alabilmistir.4 Rivayetlerin hepsinde Sa’bî’nin bu haberi “ an” edâ sîgasıyla Karaza b. Ka’b’dan naklettigini görüryoruz.5 Halbuki Ahmed b.Hanbel’in ( 241/855) kaydettigine göre Sa’bî, bu haberi Karaza b. Ka’b’dan degil; onun ogullarından birisinden, ya Ka’b. b. Karaza veyahut da Amr b. Karaza’dan rivayet etmistir.6 Buna göre hadisin sıhhatinde problem oldugu söylenebilir. Ayrıca
ibn Abdilberr de Karaza hadisinin tenkid edildigine isaret etmistir.7 Bu haber üzerinde epeyce yogunlasan ibn Hazm (456/1063) ise Sa’bî’nin Karaza’yla kesinlikle görüsmedigini ve ondan hadis almadıgını, böylece haberin sakıt oldugunu belirtir.8

1 ibn Mace, Mukaddime, 3.
2 Darimi, Sünen, 26.
3 Bkz. ibn Sa’d, Tabakât, VI, 7; Zehebî, Tezkira, I, 7; Cezâirî, Tevcihu’n-Nazar, I, 62.Krs. Herevî,
Zemmü’l-Kelâm, IV, 8; amlf. Garibu’l-Kur’an, IV, 39.
4 Bk. ed-Darimî 26; ibn Mace, Mukaddime,3.
5 ibn Abdilberr, Camiu’l-Beyani’l-(lm, II, 120-121.
6 Ahmed b. Hanbel, Kitabu’l-ilel ve Marifeti’r-Ricâl, thk. T. Koçyigit-İ.Cerrahoglu, Ankara-1963, s.62.
Krs. Ebû Yusuf, er-Reddu ala Siyeri’l-Evzaiyyi, thk. Ebû’l-Veffa el-Efgânî, Mısır-1938/1357, s.30;
Rame Hürmüzî, el- Muhaddisul-Fasıl, s. 553 ; Diger kaynaklar için Hatîb el- Bagdâdî, Serefu
Ashabi’l-Hadis thk. M. S. Hatiboglu, Ankara-1991, s.200-201( Muhakkin 192 nolu dipnotu.)
7 ibn Abdilberr, Camiu’l-Beyani’l-(lm, Beyrut-1978, II, 120-122.
8 ibn Hazm, el-(hkâm fî Usûli’l-Ahkâm, Beyrut- tsz. I, 265.

Yrd. Doç. Dr. Tevhit Bakan, ÇAĞDAS Şİİ BİLGİNLERE GÖRE HADİSLERİN YAZILMASI, ****** Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 26, Erzurum, 2006

Admin Yaş : Kayıt tarihi : 02/02/09 Mesaj Sayısı : 1596 Nerden :

Ömer’in, ibn Mesud ile Ebû Mesud’un hadis rivayet etmelerini yasakladıgı iddiasıdır. Buna delil olarak ileri sürdügü haberde Ömer bu iki sahabiye elçi göndererek: “Resulüllah’tan çokca rivayet etmis oldugunuz bu kadar hadis de neyin nesi?”

Bazılarının bu sözden Ömer'in hadis rivayetini tamamen yasakladıgı anlamın nasıl ulaştıgını anlamak oldukça zor. Nitekim haberi kaydeden ibn Asakir, hadis inkarcılarının vardıgı sonucu çıkarmamıstır. ibn Asakir: “ Ömer’in bu sözünde ibn Mesud’a bir suçlama yoktur. Çünkü Ömer’in ibn Mesud hakkında iyi niyet sahibidir. Burada Ömer’ın kastı, hadis rivayet hususunda sıkı davranılsın, hiçbir
kimse sahih olmayanı rivayet etme cesaretine kalkısmasın.” yorumunu yapmıstır.

Aynı rivayetin bir baska versiyonunda çok hadis rivayet ettikleri sebebiyle ibn Mesûd, Ebû Zerr ve Ebü’d-Derdâ’ gibi sahabileri Medine’de tuttugu rivayet edilmektedir. Bu iki rivayetin de senedi kopuktur. Çünkü bu hadisin senedinde bulunan ibrahim b. Abdurrahman b. Avf hicrî 20 yılında dogmus olup Hz. Ömer döneminde üç yasında henüz bir çocuktur.

158 Bkz. ibn Asakir, Tarihu Dımask, XXXIII, 159.
159 A’zamî, Dirâsât,I, 134.-135.
160 Heysemî, Mecmeu’z-Zevâid, I, 149.

Yrd. Doç. Dr. Tevhit Bakan, ÇAĞDAS Şİİ BİLGİNLERE GÖRE HADİSLERİN YAZILMASI, ****** Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 26, Erzurum, 2006

[Ben/e-mir derim ki; Ömer'in bu sahabilere “Resulüllah’tan çokca rivayet etmis oldugunuz bu kadar hadis de neyin nesi?” demesi, onlara hadis rivayetini yasakladığı anlamına gelmez. Eğer bu sahabilerin yaptığı suç olsa idi Ömer onlara mutlaka had uygular idi. Ömer (Ra)'ın burada yaptığı şey aşağıda vereceğimiz örnekte olduğu gibi ashabı hadis rivayeti konusunda temkinli olmaya davet etmektir.

Ebu Davud - Edeb
127-128. (Başkasının Evine Girmek İçin) İzin İsteneceğinde (Ev Sahibine) Kaç Defa Selam Verilir?

5180... Ebû Said el-Hudrî'den demiştir ki:

Ensar'ın meclislerinden bir mecliste oturuyordum. Ebu Musa, korkmuş bir halde (yanımıza) çıkageldi. Kendisine:
Seni korkutan şey nedir? dedik. O:
Ömer, yanına varmam için bana emir vermişti. Ben de (kapısının) yanına varıp (içeri girmek için) üç defa izin istedim, (fakat) bana izin verilmedi. Ben de geri döndüm. (Bir de baktım Ömer hemen arkamdan yetişti ve bana):
Yanıma (girip) gelmene engel olan nedir? dedi. Ben de:
Ben geldim. (İçeri girebilmem için) üç defa izin istedim. (Fakat) izin verilmedi. Rasûlullah (s.a.) de: "Sizin biriniz (içeri girmek için) üç defa izin ister de kendisine izin verilmezse geri dönsün" diye buyurmuştu, dedim. (Bunun üzerine Ömer):
Buna dair mutlaka bir delil getirmelisin! dedi. (Ravi Ebu Said sözlerine şöyle devam etti:) Bunun üzerine (orda bulunan ben) Ebu Said (Ebu Musa'ya):
Seninle (buradan) kavmin en küçüğünden başkası kalkmaz diye cevap verdi(m) ve (ben) Ebu Said onunla beraber kalktı(m) ve o hadis(in doğruluğu) hakkında şahitlik etti(m).

5183... (Şu (bir önceki hadiste anlatılan) olay Hz. Ebu Musa el-Eş'ârî'den bir de (oğlu) Ebu Bürde b. Ebi Musa kanalıyla (rivayet edilmiştir. Bu rivayete göre râvi Ebu Bürde şöyle) demiştir:

Bunun üzerine Ömer, (babam) Ebu Musa'ya şöyle dedi:
Şunu iyi bil ki, ben seni (bu hadisten dolayı) suçlamadım, Fakat Rasûlullah (s.a.)'dan hadis (nakletmek) çetin (bir iş)dir (de onun için üzerinde böyle titizlikle durmak lüzumunu hissettim).

5184... Rabi b. Ebi Abdirrahman ile onların bu konuda (bilgisi olan) birçok ilim adamlarından (rivayet edildiğine göre) Ömer, Ebu Musa'ya şöyle demiştir:

Şunu iyi bil ki ben (bu hadisten dolayı) Seni suçlamadım. Fakat halkın Rasûlullah (s.a) hakkında hadis uyduracağından endişe ettim.

Evet burada görüldüğü gibi Ömer (Ra), insanlar hadis rivayet ederken ve dinlerken dikkatli davransınlar diye bir sünnet koymak istemiş ve bunu da uygulamalı olarak ashaba öğretmiştir. Zira o, Ebu Musa'dan şahid isterken onu suçlamadığı gibi, Ebu musa'nın şahid bulmak için Medine'nin ilim meclislerini dolaşacağını ve böylece hadis rivayet ve tedvin ederken dikkatli davranılması gerektiği ilkesinin tüm Medine'ye kısa bir sürede yayılacağını biliyordu. Allahu Alem.]

Admin Yaş : Kayıt tarihi : 02/02/09 Mesaj Sayısı : 1596 Nerden :

Ömer’in, Ammar b.Yasir’i hadis rivayetinden men ettigi iddiası.

Bu iddianın delili de söyle: Müslim’in kaydettigine göre “Bir adam gelerek Ömer’e: ‘ Ben cünüp oldum, su da bulamadım, demis. Ömer de ona: Namaz kılma cevabını vermis.
Bunun üzerine Ammar: Hatırlar mısın ya Emire’l-Mü’minin! Hani seninle bir seriyyede idik ve ikimiz de cünüp olmus fakat su bulamamıstık. Sen namaz kılmadın ben toprakta yuvarlanmak suretiyle (teyemmüm yapıp) namaz kılmıstım. Bu yaptıgım isi (daha sonra Peygamber’e arz ettim de O da : “Sana sadece ellerini yere vurman, sonra da (ellerine bulasan topragın ) üzerine üfledikten sonra onunla (iki avucunla) yüzüne ve kollarına mesh etmen yeter buyurmustu” demis.
Ammar’ın bu anlattıgı olaya karsı Ömer, Allah’tan kork ya Ammar demis.
Ammar da istersen bunu hiç rivayet etmeyeyim demis. Ömer, (Ammar’a), “Hayır! Üzerine aldıgın mesuliyeti elbette sana bırakırız, cevabını vermistir”1.

Ömer’in söz konusu cevabı Ebû Davud’daki rivayette ise söyledir: “Hayır Allah’a yemin olsun
ki, üzerine aldıgın mes’uliyeti elbette sana bırakırız” 2 ”

Muteber hadis kaynaklarında yer alan sahih oldugu anlasılan bu rivayetten Ömer’in Ammar’ın anlattıgı olayı hatırlayamadıgını dolayısıyla Ammar’ın dikkatli davranmasını istedigini anlamak mümkündür. Ancak bu rivayetten Ömer’in Ammar’ın hadis rivayet etmesini yasakladıgı anlamını çıkarmak pek mümkün görünmemektedir. Tam tersine Ammar’ın istersen bunu hiç rivayet etmeyeyim sözüne karsı Ömer, rivayet edebilirsin diyor. El-Celalî ne hikmetse Ömer’in, Ammar’ın “istersen bunu hiç rivayet etmeyeyim” sorusuna verdigi cevabı görmezlikten gelerek baslıkta belirttigi üzere onun hadis rivayetini yasakladıgını söylemistir3. Aslında bu açıklama, Ömer’in hadis rivayetine mani olmadıgını açıkça göstermektedir.

1 Bkz.ibn. Kesir, el-Bidaye ve’n-Nihaye, VIII, 107.
2 Bk, Müslim, Hayz,112; Nesaî, Taharet, 195; Ahmed b.Hanbel, Müsned, IV, 319.
3 Ebû Davud, Taharet, 121.

Yrd. Doç. Dr. Tevhit Bakan, ÇAĞDAS Şİİ BİLGİNLERE GÖRE HADİSLERİN YAZILMASI, ****** Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 26, Erzurum, 2006

Admin Yaş : Kayıt tarihi : 02/02/09 Mesaj Sayısı : 1596 Nerden :

Nitekim Hz. Ömer, vali olarak tayin ettigi kâdı Sureyh’a yazdıgı mektupta “Sana bir is gelince Allah’ın Kitab’ı ile hükmet, Allah’ın Kitab’ında olmayan bir konu geldiginde Resûlüllah’ın sünneti ile hükmet demistir.1
Yine Hz. Ömer bir hutbesinde, söyle demistir: “Ben valilerimi, sizi dövsünler ve mallarınızı elinizden alsınlar diye göndermiyorum, size dininizi ve sünneti ögretmek için gönderiyorum.....”demistir.2
Ebû Musa el-Es’arî de Basra’ya vali olarak geldiginde : “Ömer benisize Rabbinizin Kitab’ını ve sünnetinizi ögretmek için gönderdi” demistir.3
Kur’an’la yetinmek niyetinde olan bir halifenin böyle talimatlarda bulunması düsünülebilir mi?

1 Muvafakât, IV, 7-8.
2 Ahmed b.Hanbel, Müsned, I, 41.
3 Dârimî, Mukaddime, s. 46.

Yrd. Doç. Dr. Tevhit Bakan, ÇAĞDAS Şİİ BİLGİNLERE GÖRE HADİSLERİN YAZILMASI, ****** Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 26, Erzurum, 2006