Asıl olan Kur'an'ın anlaşılır ve açık olmasıdır. Birçok âyette bunu rahatlıkla görmekteyiz.
“Apaçık kitaba and olsun” [37]
“Apaçık âyetler,” [38] “Düşünülmesi için kolaylaştırılan âyetler” [39] “Apaçık bir lisanla inen Kur'an” [40] , “Her şeyi açıklayan kitap” [41] “insanlara bir açıklama” [42] “Onları (ayetleri) geniş geniş açıkladık.” [43] Bu ve benzeri yüzlerce âyet, Kur'an'ın açık ve anlaşılır olduğunu göstermektedir. Buna rağmen Kur'an'da birtakım müşkül âyetin bulunması da hikmetten hâli değildir. Kur'an'da müşkül, müteşâbih, mücmel vs. âyetlerin bulunması, insanların ilim ve kültür seviyeleriyle ilgilidir. Birine çok çetin veya müşkül gelen bir âyet veya lafız bir başkasına çok açık ve kolay gelebilmektedir. Bu nedenle âyetlerin işkâl yönleri ile sayıları insandan insana değişmektedir. Kur'an'da müşkül ve benzer âyetlerin bulunması alimleri daha ciddi bir biçimde Kur'an üzerinde düşünmeye ve çalışmaya götürmektedir ki, Kur'an hizmetine yönelik faaliyetler, faaliyetlerin en faziletlisi ve en önemlileridir.
Tüm âyetler aynı derecede muhkem ve açık olsaydı alimlerin derece ve otoriteleri anlaşılmazdı. Asırlardır Müslüman âlimlerin Kur'an üzerinde çalışmalarının bir nedeni de Kur'an'da bu tür âyetlerin bulunmasıdır.
Her asır da görülen tefsir problemleri aynı değildir. Bir dönemdeki problem veya işkâl dil veya belagattan kaynaklanmışken bir başka dönemde de fen veya bilimsel açılardan kaynaklanmıştır. Bundan dolayı insanların anlayış farklılıkları ve kültür seviyeleri değişiklik arz ettiği müddetçe ki Kur'an bunun kıyamete kadar devam edeceğini haber vermiştir. [44] Müşkül âyetlerin varlığı, onlarla ilgili çalışma ve faaliyetleri devam ettirmektedir. [böylece Kur'an her daim ümmetin gündeminde kalmaktadır.e-mir]
Müşkil âyetler üzerinde çalışmak belagat, siyer, dil ve fıkıh ilimlerine de müracaat etmeyi gerektirir. Müşkül âyetler olmasaydı bunlara hacet kalmazdı.[sonunda da bu ilimler unutulurdu.e-mir] Kur'an'ı Kerim, Arapça'nın lafız ve mana örgüsü içinde, edebî sanatlara göre nazil olmuştur. Bu şu demektir: Kur'an'da icaz, ihtisar, itale, te'kid, işaret gibi edebî sanatların olması yanında bazı manaların gizlenmesi bazı manaların da açıkça zikredilmesi gereklidir. [45]
Kur'an'da bazı manaların müşkül ve müteşâbih âyetlerle gizlenmesi, İslâm kültür ve tefekkürü açısından pek çok önemli gelişmenin sebebi olmuştur. Bunları şöyle sıralayabiliriz: [46]
1- Kur'an'ın tefekkürü emretmesi müşkül ve müteşâbih âyetlerin anlaşılması için itici bir güç oluşturmuştur. Bu güç kalpleri heyecanlandırmış, tefekkürü ve dikkati geliştirmiş, atalet ve acizliği silip süpürmüş, [47] ilmin insanlar arasında gelişmesini sağlamış, [48] düşünme ve araştırma gelişerek taklitten uzaklaşılmış, araştırmaya yönlendirmiştir; bundan da dünyevî ve uhrevî pek çok faydalar hâsıl olmuştur. [49]
2- Müşkül ve özellikle de müteşâbih âyetler müminler için imtihandır. [50] Bu âyetlerle sağlam ve çürük inançlar ortaya çıkmıştır. [51] Müminlerin teslimiyetleri denenmiş, amel olunmasa bile müşkül âyetleri okumakla sevaba nail olmuşlardır. [52]
3- Müşkül ve müteşâbihatla Kur'an'ın edebî üstünlüğü ortaya çıkmıştır. Kur'an muhaliflerinin kendi konuştukları dille, bildikleri kaidelerle inzal olan Kur'an'ın müşkül ve müteşâbihatının bazılarını anlayamamaları ve bu konuda aciz kalmaları Kur'an'ın Allah kelamı olduğunu ispat etmiştir. [53]
4- Müşkül âyetleri anlamak zor ve meşakkatlidir. Bu da çok sevap kazanmaya vesiledir. [54]
5- Kur'an'ın tamamı muhkem ve herkesin anlayabileceği kolaylıkta olsaydı, sadece belli bir kesime kaynaklık yapardı. Diğer düşünce ve mezhep sahipleri bundan mahrum kalırdı.
Müşkül ve müteşâbih âyetler sayesinde İslâmî düşüncenin ufukları gelişmiş ve genişlemiştir. Çeşitli toplumlara bol miktarda düşünce malzemeleri bu yolla sağlanmıştır. Her düşünce sahibi bu fikrî malzemelerle Kur'an kültürüne belli ölçüde katkı sağlamıştır. [55]
6- Müşkül ve müteşâbih âyetleri anlamaya çalışanlar, aklî delilere ve diğer ilimlere sarılmışlardır ki bu onları taklit karanlığından kurtarmış, istidlal [delil getirme.yilmazx] ve hüccetin ışığına ulaştırmıştır. Sadece muhkem âyetlere sarılmak aklî melekelerin gelişmesine mani olduğu gibi, Müslüman toplumun cehalet ve taklitten kurtulmasını da zorlaştırırdı. [56]
7- Âyetlerin te'vili ve âyetler arası tercih bu tür âyetler sayesinde gelişmiştir; bu da pek çok ilmin gelişmesine sebep olmuştur. Filolojik ve metodik ilimlerin gelişmesi müteşâbihatın araştırılmasıyla olmuştur. [57]
8- Bu sayılanlar arasında en önemlisi de müşkül ve müteşâbih’in soyut düşüncenin gelişmesine yardımcı olmasıdır. Avam somuta ilgi duyar, seçkinler ise soyuta meyyaldirler. Muhkem, müşkül ve müteşâbih âyetlerle hem halk hem de seçkinler ilgi duymuş, böylelikle toplum fikrî yönden dengelenmiştir. [58]
[37] Zuhruf: 43/2.
[38] Bakara: 2/99.
[39] Kamer: 54/17.
[40] Nahl: 16/103.
[41] Nahl: 16/89.
[42] Al-i İmrân: 3/138.
[43] En'âm: 6/97.
[44] Hud: 11/118.
[45] İbn Kutaybe, a.g.e. s, 86.
[46] Bkz:Yaşar, Hüseyin, Kur'an da Anlamı Kapalı Âyetler: 128-130.
[47] İbn Kuteyfae, a.g.y.
[48] Zemahşeri, Keşşaf, I, 338; Zerkeşi Burhan, II, 75; Suyuti,İtkan, I, 668; İ’caz, I, 158.
[49] Subhî es-Salih, Mebâhis fi Ulûmi't-Tefsir, s. 286.
[50] İbn Kuteybe, a.g.y.
[51] Zemahşerî, a.g.e., I, 33.
[52] Zerkeşî, a.g.e., II, 75-76; Suyutî, İtkân, I, 668; İ'câz, I, 159.
[53] Zerkeşî, Burhan, II, 76; Suyutî, İtkân, I, 668.
Paz 28 Ekim 2012, 12:04
Konu: KUR'AN'DA MÜŞKİL VE MUTEŞABİH ÂYETLERİN BULUNMASININ HİKMETİ 
Perş. 05 Şub. 2009, 17:28