Konu: Ebu Bekir (Ra)'ın Hadis Yaktığı İddiası Cuma 04 Eyl. 2009, 15:49
Hz. Ebû Bekir ve Hadis Yazım Yasagı
Literatürde Ebû Bekir’in ‘hadis yazmayın’ diye açıkça sözlü bir talimatı oldugu asla söylenemez. Tam tersi az da olsa onun hadis yazdıgını gösteren sahih rivayetler mevcuttur. Nitekim sahih olan bir rivayete göre: Ebû Bekir, Enes b. Malik’i Bahreyn’e gönderirken, hangi maldan ne kadar zekât alınacagını bildiren ve Peygamber’e ait bir hadisi yazıp Enes’e vermistir.99 Bu haberin baska bir versiyonunda ise Ebû Bekir, bunu halife seçildikten sonra yapmıstır,100 kaydı vardır. Ayrıca Ebû Bekir’in pek çok konuda Amr b. el-As ve diger komutanlarına yazılı talimat gönderdigi de vakidir.101
Ne var ki Ebû Bekir’in hadis yazdıgını gösteren bu rivayetler, Ali es-Sehristâni’ye göre onun hadis yazanlardan oldugunu ispat etmez. Çünkü onun yazdıgı söz konusu hadis, tamamen devlet gelirleri ile ilgilidir. Halifenin de bunu ihmal etmesi söz konusu olamaz .
Sîi alimlerin, Ebû Bekr’in hadis yazımını yasakladıgına dair ileri sürdükleri asıl delilleri ise, az önce de isaret edildigi gibi bu halifenin toplamıs oldugu bes yüz hadisi yaktıgını ifade eden rivayettir: Aişe anlatıyor: Babam (Ebû Bekir) Resûlüllah’a ait 500 hadis toplamıstı. O gece yatagında yatamadı dönüp durdu. Bu durumu beni üzdü. Kendisine "Bir saglık probleminden mi yoksa üzücü bir haberden dolayı mı uyuyamadın?" diye sordum. Sabah olunca: “Kızım yanındaki hadisleri getir” dedi. Onları getirdim, sonra ates istedi ve onları yaktı. "Niçin yaktın?" diye sordum. O da: “Bunların içinde güvendigim birinden aldıgım hadisler var. Bunlar onun bana rivayet ettigi gibi degil. Korkarım ki onlar benim yanımda iken ölürüm. Bu hali ile onları nakletmis olurum” demistir.4
Öncelikle bu haberin sahih olup olmadıgına bakalım: Bu haberi senetsiz olarak ilk kaydeden Ahmed b. Abdillah b. Muahammed et-Taberî (694/1295)’dir.5 Aynı rivayeti ilk defa senedli olarak kaydeden is ez-Zehebî(748/1347)’dir. Ve o haberin sahih olmadıgını da belirtmistir. 6 ibn Kesir(774/1372) de: “ Bu haber, bu senedle cidden garibtir, senedde yer alan Ali b. Salih de mechul bir ravîdir, demistir.7 Söz konusu senede daha yakından baktıgımızda sadece Ebû Salih degil,senedin basında yer alan Bekr b. Muhammed es-Sayrafî ve el-Mufaddıl b. Gassan da biyografileri hakkında bilgi bulunmayan ve dolayısıyla güvenilirligi bilinmeyen ravilerdir.Görüldügü üzere bu haberin sened yönünden sahih olmadıgı rahatlıkla söylenebilir.
Metin açısından da bu haberin tutarlı oldugu söylenemez. Çünkü burada Ebû Bekir’in toplamıs oldugu hadisleri, güvenilir birisinden aldıgı, ama ne hikmetse yine de aldıgı hadislerin sıhhatinden süphe ettigini, sahih olduklarına güvenemedigi için onları yaktıgı ifade edilmektedir. Buna göre, demek ki, Ebû Bekir, bu hadisleri Peygamber’den dogrudan degil, dolaylı yoldan, yani bir baska ravi aracılıgıyla almıs. İste bu durum da Ebû Bekir için pek makul görünmemektedir. Gerçi bazı sahabilerin bazı hadisleri Hz. Peygamber’den degil de ondan duyan sahâbîlerden aldıklarını biliyoruz. Ama Ebû Bekir’in durumu biraz farklıdır. Zira o, Peygamber’e en yakın olan sahabilerden biriydi. Eger hadisleri bir araya toplamak isteseydi, süphesiz bunu kendisiyle Rasûlüllah arasında bir aracıya ihtiyaç duymadan yapardı. Farz edelim ki, bunların hepsini baska sahabilerden aldı. O taktirde güvendigi raviden aldıgı hadisleri, daha sonra aslı gibi olamadıgından süphe ederek onları yakmıs demektir. Sayet ravi güvenilir birisi ise ondan alınan hadislere de güvenmek gerekir. Eger tersi ise o zaman ondan da hadis alınmaz. Önce güvenip almak sora süphe edip yakmak bir çeliski gibi gelmektedir. Bu hadislerden sahih olan hiç mi yoktu ki hepsini yaktı. Daha dogrusu burada 500 hadisin hepsini birden yakacagına, en azından sadece süphelendiklerini yaksaydı veya bu hadislerin sıhhati hususunda diger sahabilere sorup onların fikrini alsaydı daha ma’kul olmaz mıydı? Çünkü Ebû Bekir, genellikle bilmedigi konularda sahabilere danısırdı. Nitekim ninenin mirası konusunda bilgisi olmayan Ebû Bekir, bu meseleyi sahabilere sormustur. Mugire b. Su’be de (50/670); “Ben Rasûlüllah’ın nineye torunun mirasından altıda bir hisse takdir ettigini biliyorum.”demis. Ebû Bekir: “Bunu senden baska bilen var mı? diye sormus, Muhammed b. Mesleme (43/663): “Evet ben de öyle işittim”demis, Ebû Bekir de aynı şekilde hüküm vermistir.
Görüldügü üzere hadis yakma haberi, Ebû Bekir’in tavrı ile de örtüsmemektedir. Kısacası çeliskilerle dolu olan bu metnin sahih oldugunu söylemek mümkün degildir. Hem sened hem de metin açısından delil olabilecek nitelikte olmayan böyle bir rivayet üzerine hüküm bina etmek nasıl mümkün olabilir?
Bir an için bu haberin dogru oldugu, muhtevasının da tutarlı oldugu farz edilse bile, acaba bu metinden yani Hz. Ebû Bekr’in hadisleri yakmasından, onun hadis yazımını yasakladıgı anlamı çıkarılabilir mi? Böyle bir sonuca varmak da oldukça zordur. Zira hadisleri yakmak baska bir sey, bir halife olarak onların yazımını yasaklamak baska seydir. Eger Ebû Bekir hadis yazımını yasaklamak isteseydi bunu açıkça ifade ederdi. Açıkça böyle bir seyi telaffuz etmedigine göre böyle bir yasak da söz konusu degildir.
Diger taraftan aynı haberin Mahmud Ebû Reyye tarafından da hadislerin yazılısına karsı delil olarak zikredilmesi, bu hususta mezkur Sîi alimler ile Ebû Reyye arasında bir etkilesim olup olmadıgı sorusunu beraberinde tasımaktadır.
Görünen odur ki, bu haber, senedi itibari ile hem sahih degil aynı zamanda metin bakımından çeliskilerle doludur. Dolayısıyla söz konusu rivayetin, Ebû Bekr’in hadis yazımını yasakladıgı iddiasını ispatlamada yetersiz oldugu söylenebilir.
Aynı metinden yola çıkarak Ebû Bekr’in bu yakma isinin Ali’nin hilafetini önlemeye yönelik oldugunu veya yanlıs fetva ve içtihadlarını örtmeye matuf oldugunu söyleyebilir miyiz? Buna da evet demek oldukça zor. Çünkü metinde yakmaya gerekçe olarak Ebû Bekr’in söyledigi “Bu hadislerin içinde emin oldugum ve güvendigim bir adamdan aldıgım hadisler var. Onlar aslında onun bana rivayet ettigi gibi (aslına uygun) degildi. Olur ki ben de o hali ile onları nakletmis olurum” ibaresi, bu anlamı çıkarmaya müsait degil. Bu ifadede açık olan Ebû Bekr’in o hadisleri yakması, onların sıhhatinden emin olmamasıdır. Açıkça ifade edilen bu gerekçe varken baska gerekçeler ileri sürmek ne derece inandırıcı olabilir?
Öyle görünüyor ki, [Şiiler açısından] ne bu haberin sahih olup olmaması önemli; ne de tutarlılıgı. [Onlar için] Önemli olan böyle bir haberin herhangi bir kaynakta bulunmasıdır. Artık Şîi ulemaya düsen şey de bu metni [işlerine geldiği şekilde] batınına göre yorumlamaktır.
1 Bkz. Buhârî, Zekât, 37, 38; Ebû Davud, Zekât, 4; ibn Mace, Zekât, 10; ibn Huzeyme, Sahih, IV, 27. 2 Bkz. ibn Huzeyme, a.g.e, IV,14,22, 25, 33; ibn Hibbân, Sahih, VIII, 57. 3 Bkz. et-Taberânî, Mu’cem, VIII, 163, 164; Bezzâr, Müsned, I, 87; Beyhakî, Sünen, IX,179. 4 Zehebî, a.g.e, I,5. 5 Bkz. Ahmed b. Abdillah b. Muahammed et-Taberî, Ebû Ca’fer, er-Riyadu’n-Nadre, (Nesr. isa Abdullah Mani’el-Hiyerî) Beyrut -1996, II, 144. 6 Bkz Zehebî, a.g.e.,ay. 7 el-Muttakî el-Hindî, Kenzu’l-Ummâl, Müessestü’r-Risâle, Beyrut-1405/1985, X, 286-7.
Yrd. Doç. Dr. Tevhit Bakan, ÇAĞDAS Şİİ BİLGİNLERE GÖRE HADİSLERİN YAZILMASI, ****** Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 26, Erzurum, 2006
En son e-mir tarafından Cuma 04 Eyl. 2009, 21:24 tarihinde değiştirildi, toplamda 2 kere değiştirildi
Yaş :
Konu: Geri: Ebu Bekir (Ra)'ın Hadis Yaktığı İddiası Cuma 04 Eyl. 2009, 18:25
Ben/e-mir, derim ki: Ebu Bekir (Ra)'ın söylemiş olduğu “Bunların içinde güvendigim birinden aldıgım hadisler var. Bunlar onun bana rivayet ettigi gibi degil. Korkarım ki onlar benim yanımda iken ölürüm. Bu hali ile onları nakletmis olurum” sözünü şöyle anlamak daha doğru olur: Ebu Bekir (Ra), bu güvenilir arkadaşından -ki o Resulullah (SAV) de olabilir- almış olduğu hadisleri lafzına bağlı kalmayarak mana ile yazmıştı. Kendisi, yazdığı bu hadislerin lafızlarını noktasına kadar hatırlıyor olduğu için bir sorun yoktu. Ama kendisi vefat eder de bu kitabı işin ehli olmayan başka kişilerin eline geçerse ümmet için çok tehlikeli sonuçlar ortaya çıkabilirdi. Nitekim "Bunlar onun bana rivayet ettigi gibi degil." diyerek sorunun rivayet edende ya da rivayet edilende değil, kendi yazdıklarında olduğunu itiraf etmiştir.
Eğer Ebu Bekir (Ra)'ın "...güvendigim birinden..." sözünden kasıt Resulullah (SAV) ise bu takdirde mana şöyle olur: "Ben bu hadisleri sonradan zuhur edecek bazı kişiler gibi Resulullah'ı postacı addettiğimden yakmıyorum. Benim bunları yakma sebebim, bu hadisleri Resulullah'tan duyduğum şekilde yazmamış olmamdır." Allahu Alem.
Üstelik ashabtan mana ile rivayeti caiz görmedikleri için bildikleri yüzlerce hadis içinden bir tane bile rivayet etmeyenler olduğu gibi, mana ile rivayet ederken takvalarından dolayı kızaranlar da vardı.
Mana ile rivayete cevaz veren bazı muhaddisler ise mana ile yazmaya izin vermemişlerdir. Bu konular hakkında okuduklarımı ilk fırsatta buraya kopyalayacağım İnşaallah.
Paz 28 Ekim 2012, 12:04
Konu: Ebu Bekir (Ra)'ın Hadis Yaktığı İddiası 
Cuma 04 Eyl. 2009, 15:49