Ömer (Ra) Hadislerin Yazılmasına Karşı Çıktı Mı?

Admin Yaş : Kayıt tarihi : 02/02/09 Mesaj Sayısı : 1596 Nerden :

Ömer (Ra) Ve Hadis Yazma Yasağı

Bu konuda ileri sürülen delillerden biri söyledir:
Urve b. ez-Zübeyr anlatıyor; “Ömer, Sünneti yazmak için ashapla istisare etti, sahabe de onun yazmasının uygun olacagı yönünde görüs beyan ettiler. Neredeyse Ömer bir ay istiharede bulundu. Sonra Allah’ın karar verdirdigi bir sabah söyle dedi: “Ben dogrusu sünneti yazmayı düsünüyordum. Sizden önce, yazdıkları kitaplarla mesgul olup Allah’ın kitabını terk edenleri hatırladım. Allah’a yemin ederim ki, Allah’ın Kitabıyla hiçbir seyi asla karıstırmam” dedi..1

Bu haber, Ömer’in hadisleri yazmaktan vazgeçtigini açıkça göstermektedir. Ama onun bu tutumundan hadis yazımını yasakladıgı anlamını çıkarmak pek mümkün görünmemektedir. Üstelik böyle bir olayın gerçekten vuku bulup bulmadıgını söylemek oldukça zordur. Çünkü bu haberi rivayet eden Urve b. ez-Zubeyr Osman’ın hilâfeti döneminde dogmustur. Binaenaleyh bu rivayet, isnadındaki kopukluk sebebiyle zayıf kabul edilmistir.

el-Bagdâdî ‘nin kaydettgine göre bu haber asagıdaki senedlerle rivayet edilmistir:
1) Abdurrezzâk + Ma’mer + ez- Zührî + Urve + Ömer
2) Kabîsa + Süfyan + Mamer + ez- Zührî + Urve + Ömer
3) Yusuf el-Firyâbî + Süfyan + Mamer + ez-Zührî + Urve + ibn Ömer + Ömer
4) Ebû’l-Yamân + Suayb + Zührî + Uvre + Ömer
5) İbn Vehb b.Yunüs + ibn Sihâb +Yahya b. Urve + Urve +Ömer

Üç numaralı sened hariç, yukarıdaki sened zincirlerinde görüldügü üzere Ömer’den bu olayı dogrudan aktaran ravi, Urve b. ez-Zübeyrdir. Üç numaralı senedde ise Urve ile Ömer arasında ibn Ömer yer almaktadır. A’zamîye göre bu ilaveyi yanlışlıkla senede dahil eden el-Firyâbî’dir. Binaenaleyh bu haberin senedinde kopukluk vardır. Zira bu haberi Ömer’den dogrudan aktaran râvi Urve, az önce
de isaret edildigi gibi Osman döneminde dogmustur. Ömer’i hiç görmeyen ve onun vefatından sonra dogan bir çocugun Hz. Ömer’le ilgili bu rivayeti ne kadar sahih olabilir? Nitekim Keygeldi (761/1359) de, bu ravinin Ebû Bekir, Ömer ve Ali’den rivayet ettikleri haberlerin mürsel oldugunu belirtmistir.

Kısacası hem sened bakımından hem yazım yasağına delaleti bakımından bu metin, Ömer’in
hadis yazımını yasakladığını göstermez. Ömer’in hadis yazımına karsı tavrını gösteren bir baska haber de Yahya b. Ca’de tarafından nakledilmistir. Bu rivayete göre Ömer, hem sünneti yazmaktan vazgeçmis hem de bir tamim yayımlayarak, yazılı hadis metinleri olanlardan onları imha etmelerini istemistir. Buna yakın ve biraz daha genel bir ifade de Kasım b. Muhammed b. Ebû Bekr ‘den nakledilmektedir. Bu rivayete göre Ömer, insanlardan yazılan kitapların kendisine getirilmesini istemis, onlar da Ömer’in bu kitaplara bakıp tashih edecegini zannetmisler ve dedigini yerine getirmisler. Fakat sanılanın aksine Hz Ömer, kendisine getirilen o kitapları yakmıstır.

Bu iki haber, eğer sened itibari ile sahih olsaydı Ömer’in hadis yazımına karsı olduğunu söylemek mümkün olabilirdi. Çünkü burada Ömer, açıkça ‘Siz hadis yazmayın' dememiş olsa bile onun o yazılanları imha etmiş veya yakmış olması bir bakıma hadis yazımına karsı çıkmaşı demektir. Ne var ki, bu iki rivayetin de sıhhat problemi vardır. Çünkü birinci haberin ravisi Yahya b. Ca’de’nin Ömer’den rivayeti olmadığı gibi, ikinci haberin ravisi Kasım b. Muhammed b. Ebû Bekr’in de bu halifeden rivayeti yoktur. Ayrıca hicrî 32 yılında vefat eden ibn Mesûd’a yetisemeyen Yahya b. Ca’de’nin hicrî 23 tarihinde vefat eden Ömer’e yetismiş olması oldukça zordur.

Kasım b. Muhammed’in ise bu halife döneminde hayata gözlerini açtığını söyleyemeyiz. Zira, onun babası Muhammed, Veda Haccında, hicretin 8. yılında dogmustur. Ömer’in vefat ettigi sırada (23/643)
baba Muhammed 11 yasındadır. Muhammed’in oğlu, aynı zamanda bu haberin söz konusu ravisi Kasım’a gelince onun doğum tarihi hakkında net bir bilgiye sahip olmasak bile eldeki bilgilerden yola çıkarak hangi tarihte doğduğunu kestirmek mümkündür. Baktığımızda Kasım b. Muhammed’in vefat tarihi ile ilgili olarak kaynaklarda h. 101, 102, 106, 107, 108 gibi farklı rakamlar bulunmaktadır. İbn
Hacer, bu ravinin h. 106 tarihinde vefat ettigini ve bunun dogru oldugunu söylemistir. İbn Hibban ise onun 102 tarihinde 72 yasında vefat ettigini kayd etmistir. Buna göre ravimiz Kasım b. Muhammed hicri 29 tarihinden önce doğmuş olamaz. Daha doğrusu bu ravi Osman döneminde doğmuş olabilir. Bu
durumda Kasım b. Muhammed’in Ömer’den bu rivayeti de sahih degildir. Binaenaleyh bu zayıf rivayetlere dayanarak Hz. Ömer’i yargılamak oldukça güçtür. Nitekim Mustafa el-A’zamî de yukarıda sözü edilen bu üç rivayetin de senetlerinin kopuk olduğunu, dolayısıyla zayıf ve gayrimuteber olduklarını belirtmiştir. Öyle görünüyor ki bu zayıf delillere dayanarak Ömer’in kesin olarak hadis yazımını yasakladığını söyleyemeyiz.

Hatta temel hadis kaynaklarında az çok onun hadis yazdığını gösteren sahih rivayetler de vardır. 2 Tarihu’l-Kebir’de yer alan bir ifade Ömer’in bir kitabının var oldugunu da göstermektedir.3

Ayrıca Hz. Ömer’in siir yazılmasını istedigi, hatta Ensar’a İslam’dan önceki döneme ait siirlerin yazılmasına müsaade ettigi ve resmi is hayatında kayıt usulünü ihdas ettigini gösteren haberlere kaynaklarda rastlmak mümkündür4. Görüldügü üzere, Hz. Ömer’in hadis yazımını yasakladıgını söylemek mümkün degildir.

1 Abdurezzâk, Musannef, XI, 257; Hatib, Takyid, s. 50; Süyûtî, Tedrîb, II, 67.
2 Bkz. Buhârî, Libas,24; Müslim, Libas, 13; Nesaî, Ziynet, 92, Ahmed b.Hanbel, Müsned, I, 34-36. Hz.
Ömer’in Feraiz ile ilgili Hz. Peygamber’in hadisini Ebû Ubeyde’ye yazdıgını gösteren rivayet için
bkz. Tirmizî, Ferâiz, 12; ibn Mâce, Ferâiz, 9; Ahmed b. Hanbel, Müsned, 28,46; ibn Hibbân, Sahih,
XIII, 400; ibn Ebî Seybe, Musannef, VI, 214.
3 Buhârî, et-Tarîhu’l-Kebîr, thk., es-Seyyid Hasim en-Nedvî, Dâru’l-Fikr tsz, I, 218.
4 M. Mustafa el-A’zâmî, İlk Devir Hadis Edebiyatı, s.56.

Yrd. Doç. Dr. Tevhit Bakan, ÇAĞDAS Şİİ BİLGİNLERE GÖRE HADİSLERİN YAZILMASI, ****** Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 26, Erzurum, 2006

Admin Yaş : Kayıt tarihi : 02/02/09 Mesaj Sayısı : 1596 Nerden :

Yukardaki alıntıda işaret edilen Ömer (ra)'ın yazmış olduğu hadisler şunlardır:
Tirmizi - Feraiz bölüm: 12 - dayının mirası nasıldır?

2103- Ebû Ümâme b. Sehl b. Huneyf (r.a.)’den rivâyete göre, şöyle demiştir: Ömer b. Hattâb, Ubeyde’ye şöyle yazıp göndermişti: Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: “Allah ve onun Peygamberi, varisi olmayan kimsenin varisidir. Dayı da varisi olmayan kimsenin varisidir.” (İbn Mâce, Feraiz: 10)
Tirmizî: Bu konuda Âişe ve Mıkdam b. Madi’kerib’den de hadis rivâyet edilmiştir.
Bu hadis hasen sahihtir.

Buhari - Kitabu'l-Libas
25- Erkeklerin İpek Elbise Giymesi Ve İpek Yaygı Edinmelerinin Hükmü; Erkekler İçin Kullanılması Caiz Olacak İpek Mikdârı(nı Beyân) Bâbı

45-.......Bize Şu'be tahdîs etti. Bize Katâde tahdîs edip şöyle dedi: Ben Ebû Usmân en-Nehdî'den işittim, şöyle dedi: Biz (Cezire fetihlerinde Umer'in kumandanı olan) Utbe ibnu Ferkad'ın maiyyetinde Ezrabîcân'da bulunurken bize Umer ibnu'l-Hattâb'ın mektubu geldi (içinde şu da vardı): Rasûlullah (S) hâlis ipek elbise giymekten nehyetmiştir. Yalnız baş parmağı yanındaki iki parrnağıyle (şehâdet ve orta parmaklarıyle) işaret ederek: "Şu kadarı müstesna" demiştir.

Râvî Ebû Usmân en-Nehdî: Bizim bildiğimize göre, Rasûlullah bu işaretiyle (libâsın iki parmak mikdân ipek) alâmetlerini kasdetmektedir, demiştir.

46-.......Bize Âsim tahdîs etti ki, Ebû Usmân en-Nehdî şöyle demiştir: Bizler, Ezrabîcân'da bulunduğumuz sırada Umer bize mektûb yazdı (içinde şu hadîs de vardı): Peygamber (S) ipek elbise giymekten nehyetmiştir. Ancak şu kadarı müstesnadır: Peygamber bize parmaklarını dizip gösterdi. Râvî Zuheyr, orta parmak ile şehâdet parmağını dikip göstermiştir.

47-....... Bize Yahya ibn Saîd el-Kattân, et-Teymî Süleyman ibn Tarhân'dan tahdîs etti ki, Ebû Usmân en-Nehdî şöyle demiştir: Bizler (Ezrabîcân'da) Utbe ibn Ferkad'ın maiyyetinde idik. Umer (R), kumandan Utbe'ye şunu yazdı: Peygamber (S): "Dünyâda hâlis ipek giyilmez,' giyilirse âhirette ondan birşey giyilmez" buyurdu [50].

Admin Yaş : Kayıt tarihi : 02/02/09 Mesaj Sayısı : 1596 Nerden :

Ayrıca Ömer (ra)'in ashabla istişaresi sonucunda ashab hadis kitabetinin uygun olduğu yönünde görüş beyan etmiş ki bu durum ashabın hadis kitabetinin caiz olduğu konusunda icma ettiğini gösterir. Ömer (ra)'ın hadisleri yazmaktan vazgeçtiğini ifade eden rivayetler Ömer'in bu icma ve istişareye aykırı hareket ettiği anlamına da gelmektedir.

Bakınız: İbrahim b. Muhammed, Hadis İnkarında Ortaya Atılan 33 Şüphe, Karınca Polen Yayınları, shf. 43,44

[Ömer bu görüşünde isabet etti ise iki, hata etti ise bir sevab almıştır. Hatta Ömer'in bu konudaki hatası, hadislerin Kur'an'la karışması veya akide ile ilgili bir uydurma hadisin diğer hadislere karışması gibi çok daha büyük başka bir hatanın önüne geçti ise, Ömer bu hatasından çok daha fazla sevab kazanmış olabilir. e-mir.]

Admin Yaş : Kayıt tarihi : 02/02/09 Mesaj Sayısı : 1596 Nerden :

Ömer (Ra)'ın hadis kitabetini yasakladığı ile ilgili haberler, sahih dahi olsalar, hadis inkarcıları tarafından delil olarak kullanılamazlar. Zira bu haberler de sonuçta ya hadis kitaplarında ya da güvenilirlik seviyesi onlardan çok daha aşağıda olan tarih kitaplarında yazmaktadır. Bu haberler de diğer hadisler gibi sonradan yazıya aktarılmıştır.

Üstelik hadislerin sonradan yazıya geçirilmesini hadislerin güvenilmez olduğunun delili olarak kullanmak, kendisi de sonradan yazıya geçirildiği için, Kur'an'ın da güvenilmez olduğunu iddia etmeye kapı açmaktır. Bizim bu uyarımıza "Kur'an Resulullah zamanında yazıya geçiriliyordu. Sadece kitap haline getirilmemişti." diye karşı çıkmak da, hadis inkarcıları açısından tutarsızdır. Zira ayetlerin Resulullah zamanında yazıldığına dair tüm bilgiler ya hadis ya da tarih kitablarından elde edilmiştir.

Ayrıca bir haberin sonradan yazılmasını o haberin güvenilmez olduğuna dair yeterli sebep saymanın mefhumu muhalifi, sırf taze taze yazıldığı için tüm gazete haberlerini doğru kabul etmek demektir. Bu iki düşüncenin de yanlışlığını her akıl sahibi idrak edebilmektedir.

Admin Yaş : Kayıt tarihi : 02/02/09 Mesaj Sayısı : 1596 Nerden :

Ömer (Ra) Ve Resulullah (SAV)'in Vasiyeti
Buhari - Kitabu'l-İlm
40- İlmin Yazılması Babı

55-.......Bana ibnu Vehb tahdîs edip şöyle dedi: Bana Yûnus ibn Yezîd, İbn Şihâb'dan; o da Ubeydullah ibn Abdillah'tan; o da ibn Abbâs'tan haber verdi. İbn Abbâs (R) şöyle demiştir: Peygamber (son hastalığında) ağrısı şiddetlenince: "Yazı yazacak şey getiriniz, size öyle bir kitâb (vasıyyetnâme) yazayım ki, ondan sonra hiç dalâlette kalmayasnız" buyurdu. Umer (R): Peygamber'in hastalığı ağırlaştı. Bizim elimizde de Allah'ın Kitabı vardır. O bize yeter, dedi. Bunun üzerine oradaki sahâbîler ihtilâfa düştüler. Sözleri birbirine karıştı. Rasûlullah (S): "Yanımdan savulun; benim yanımda nizâlaşmak olmaz" buyurdu. İbn Abbâs, bu sözleri râvî Ubeydullah ibn Abdillah'a nakl ettikten sonra odadan çıkmaya davranıp: "Âh ne büyük musibettir o musibet ki, Rasûlullah ile yazmak istediği kitâb arasına perde oldu" diyerek dışarı çıktı.

Bazı kişiler bu hadisteki koyu işaretli kısımdan hareketle ashabın büyüklerinden Ömer (Ra) hadis kitabetine hatta hadislere uymaya dahi karşı olduğunu iddia etmektedirler. Aslında onlar Ömer'in Resulullah'ın hadis irad etmesine karşı olduğunu da iddia etmiş olmaktadırlar ki galiba şartlar müsaid olmadığı için bunu henüz dillendirmemektedirler.

Durum aslında onların iddia ettiği gibi değildir. Resulullah bir vasiyet yazmak istemiş, Ömer (Ra) da bu vasiyeti Resulullah (SAV)'in şahsi mal varlığı ile ilgili bir vasiyet sanmış ve vasiyetin nasıl paylaşılacağına dair "Kur'an ayetleri bize yeter." diyerek buna karşı çıkmıştır.
Ömer'in bu karşı çıkışında ömrünün son anlarında Resulullah'ın zaten zorlandığı bir amel olan yazma faaliyeti yüzünden iyice eza çekmesini istememiş olabilir.

Şimdi olayı daha ayrıntılı olarak bir de aşağıdaki hadisten okuyalım.
Buhari - Kitabu’l-Cihad
175- Bâb: Devletin Ahdinde Bulunan Zimmet Ehli Azınlıklara Ve Onlara İyi Muamele Edilmesine (Devlet Başkanlığı Makaamından) Şefaat İstenilir Mi?

252-.......O da Saîd ibn Cubeyr'den tahdîs etti ki, İbn Abbâs (R): O perşembe günü, o perşembe günü ne acı gündü! dedi, sonra da gözyaşı çakıl taşlarını ıslatıncaya kadar ağladı ve şunları söyledi: O perşembe günü Rasûlullah'ın hastalığındaki ağrısı artmıştı da:
— "Bana yazacak birşey getirin, size bir yazı yazdırayım ki, ondan sonra yolunuzu hiç şaşırmayasınız!" buyurdu.
Bunun üzerine orada bulunanlar (yazılsın, yazılmasın diye) çekiştiler. Rasûlullah:
— "Hiçbir peygamberin yanında çekişmek yakışmaz" buyurdu. Oradaki sahâbîlerden bâzıları:
— Rasûlullah (hastalığın şiddetinden) sayıkladı, dediler.Rasûlullah:
— "Beni kendi hâlime bırakınız. Benim içinde bulunduğum hâl, sizin beni da'vet etmekte olduğunuz şeylerden hayırlıdır" buyurdu.
Ve Rasûlullah vefatı zamanında üç şey vasiyyet etti:
— "Bütün müşrikleri Arab yarımadasından çıkarınız; gelecek hey'etlere benim izin verip hediyeler ikram etmekte bulunduğum tarzda siz de icazet ve hediyeler vermek suretiyle hürmet gösteriniz" buyurdu.
İbn Abbâs: Ben üçüncü vasiyyeti unuttum, demiştir.
[Hadisin şerhlerinde bu üçüncü vasiyet ile ilgili olarak; Usame ordusunun hazırlanması, Kur'an'a bağlı kalınması, ensara iyi davranılması vb. ihtimallerden bahsedilmiş. e-mir.]

Şimdi bu hadisten durumu daha iyi anlıyoruz. Şöyle ki ashab Resulullah'ın vasiyetini yazmadıysa da dinlemiş ve hatta aynen uygulamıştır. Demek ki Resulullah'ın hadisleri ashab için de bizim için de dinde hüccettir.

Biran için Resulullah'ın yazdırmak istediği vasiyetin Ömer tarafından doğru anlaşıldığını ve Ömer'in hadis inkarcılarının iddia ettiği gibi "Hadis bizi bağlamaz. Kur'an bize yeter." mantığından hareketle bunu kabul etmediğini farz edelim. O takdirde şu soruların muhatablarımız tarafından cevaplanması gerekmektedir:

Bu olay da kim haklı? Hadislerinin dinde hüccet olduğu iddiası ile hadis irad eden ve bunları yazdırmak isteyen Resulullah mı, buna karşı çıkan Ömer mi?
Bu dini kim daha iyi biliyor? Resulullah mı Ömer mi?
Biz dinimizi bu iki kişinin hangisinden öğreneceğiz?
Kur'an'da bize kime uymamız emrediliyor? Resulullah (SAV)'e mi Ömer (Ra)'a mı?
Resulullah tüm ömrü boyunca susmuş da ölüm döşeğinde mi hadis irad etmek istemiştir?Ömer Resulullah'ın tüm hadislerine uymaya mı karşı çıkmıştır yoksa sadece sayıklayabilir korkusu ile hastalığı sırasında söylediklerine mi?
Bu vakıa hadis kitaplarında yazdığı ve muhatablarımız da bu kitapları uydurma olarak gördüğü halde, hadis kitaplarından delil getirmeleri çelişki değil midir?
Ömer sonraki hayatı boyunca hiç hadis rivayet etmemiş veya hadisle amel etmemiş midir?
Ömer, hata yapmaz ve hesaba çekilemez midir?

Evet belki de bu sorulara bir iki eklemede daha bulunmak mümkün olabilir ama biz son sorumuzla ilgili olarak şu iki hususu hatırlatalım. Birincisi Resulullah'ın ölümü üzerine Ömer'in üzüntüden kahroluşudur. Öyle ya! Eğer Ömer, hadislere yani Resululah'a ihtiyacımız olmadığı görüşünde ise neden Resulullah'ın geri geleceği ümidi içinde bunu inkar edeni öldüreceği tehditlerini savuruyordu?
İkincisi ise Ömer'in Hudeybiye Anlaşması sırasındaki tutumudur. Ömer ilgili hadislerde kendisinin bu anlaşmayı imzalamasından dolayı Resulullah'a karşı çıkışındaki hatasını anlayıp son derece pişman olduğunu "Bu itirazlarımdan dolayı keffâret olarak sonra birçok iyi işler yapmışımdır." diyerek dile getirmiştir.

Ayrıca her iki hadiste de ashabın sadece birinin ya da bir ksımının Resulullah (SAV)'in vasiyetinin yazılmasına karşı çıktığını, hatta ibn Abbas'ın yıllar sonra bile olayı hatırlayınca ağladığı anlaşılmaktadır. Bu durumda ashabın Resulullah'ın vasiyetinin yazılması taraftarı olan kısmı dururken; yazılmaması taraftarı olan - ki sadece Ömer olması muhtemel - kısmının görüşünü doğru kabul etmemiz için yeterli sebebler nelerdir?
Her iki hadiste de Resulullah'ın, ashabını yanından uzaklaştırmasını ve ikinci hadiste vasıyetini irad etmesini, onun emrininin yerine getirilmeyişine kızması olarak anlamamıza ne engel olabilir?
Ve hatta ashabının bir kısmının karşı çıkmasına rağmen vasıyetini irad etmesini, Hudeybiye'de ashabının hemen hepsinin itirazına rağmen, sırf Allah emretti diye anlaşmayı imzalamasından hareketle, Allah'ın emri saymamızın önünde ne engel vardır?

Bizi doğruya ulaştıran Allah'a hamd ederiz.